Azərbaycan Respublikasında 3199 nömrəli sərəncamla təsdiq olunmuş 2022–2026-cı illər üzrə Korrupsiyaya qarşı mübarizə dövlət proqramı barədə ətraflı məlumat.

Dünyanın bir çox ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycan da korrupsiyaya qarşı mübarizəni prioritet istiqaməti kimi müəyyənləşdirib. Korrupsiya cəmiyyətin inkişafına, iqtisadi sabitliyə, hüquqi sistemə və sosial ədalətə ciddi təhdid yaradır. Bu sahədə sistemli və davamlı mübarizə üçün Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən 2022-ci il 4 aprel tarixində imzalanmış 3199 nömrəli sərəncam ilə "2022–2026-cı illər üçün Korrupsiyaya qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planı" təsdiq edilmişdir. Sərəncam dövlətin bu sahədəki siyasi iradəsinin və islahatlara olan sədaqətinin göstəricisidir.

Bu məqalədə həmin proqramın strukturu, əhəmiyyəti, qarşıya qoyduğu məqsədlər və icra mexanizmləri geniş şəkildə izah ediləcək, həmçinin beynəlxalq təcrübə ilə müqayisəli təhlil aparılacaq.

Korrupsiyaya qarşı mübarizə yalnız hüquqi tədbirlər toplusu deyil, həm də strateji dövləti idarəçilik siyasətidir. 3199 nömrəli sərəncamla qəbul edilən Milli Fəaliyyət Planı Azərbaycanın aşağıdakı sənədlərdə və beynəlxalq razılaşmalarda üzərinə götürdüyü öhdəliklərə uyğundur:

• Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası;
• Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Korrupsiya Əleyhinə Konvensiyası;
• Avropa Şurasının "Korrupsiyaya Qarşı Cinayətkarlıq haqqında" Konvensiyası;
• GRECO (Korrupsiyaya qarşı Dövlətlər Qrupu) tövsiyələri;
• "Açıq Hökumət Təşəbbüsü" (OGP) prinsipləri.

Bu sənəd həm də 2016-cı ildən sonra qəbul edilən "Azərbaycan 2020: Gələcəyə Baxış", "Azərbaycan 2030: Sosial-iqtisadi İnkişafa dair Milli Prioritetlər" strategiyalarına tam uyğun şəkildə hazırlanıb.

Fəaliyyət Planı beş əsas məqsəd ətrafında formalaşdırılmışdır:

1. Şəffaf və hesabatlı dövlət idarəçiliyi sisteminin yaradılması;
2. Korrupsiyanın qarşısının alınmasına yönəlik preventiv mexanizmlərin tətbiqi;
3. Rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi ilə korrupsiya risklərinin minimuma endirilməsi;
4. Cəzasızlıq mühitinin aradan qaldırılması;
5. İctimai nəzarət və vətəndaş iştirakçılığının təmin edilməsi.

Bu məqsədlərə çatmaq üçün 100-dən çox konkret tədbir müəyyən olunmuşdur. Tədbirlər mərkəzi və yerli icra hakimiyyətləri, hüquq-mühafizə orqanları, məhkəmə sistemi, təhsil müəssisələri və qeyri-hökumət təşkilatlarını əhatə edir.

• "Etik Davranış Qaydaları haqqında" qanunun tətbiqi və icrasına nəzarətin gücləndirilməsi;
• Dövlət satınalmaları üzrə yeni hüquqi baza yaradılması;
• Lisenziyalaşdırma və icazələrin verilməsi prosesində şəffaflığın artırılması.

• "myGov", "ASAN xidmət", "e-Tender", "e-Məhkəmə" kimi platformaların inteqrasiyası;
• Vətəndaş-məmur əlaqələrinin rəqəmsallaşdırılması;
• Korrupsiya riskli sahələrin monitorinqinin elektron sistemlərlə həyata keçirilməsi.

• İctimai şuraların fəaliyyətinin gücləndirilməsi;
• Medianın, vətəndaş cəmiyyətinin və təhsil müəssisələrinin maarifləndirmə fəaliyyətinə cəlb edilməsi;
• "Antikorrupsiya təhsili" modullarının məktəblər və universitetlər üçün hazırlanması.

• Hüquq-mühafizə orqanlarında daxili nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi;
• Antikorrupsiya təhqiqatlarının effektivliyinin artırılması;
• Hakim və prokurorların antikorrupsiya üzrə təlimlərə cəlb olunması.

3199 nömrəli sərəncamla həyata keçiriləcək tədbirlərin icrasına nəzarəti təmin etmək üçün aşağıdakı institutlar arasında əməkdaşlıq nəzərdə tutulur:

• Korrupsiyaya qarşı Mübarizə üzrə Komissiya;
• Baş Prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə Baş İdarəsi;
• ASAN xidmət mərkəzləri;
• Dövlət İmtahan Mərkəzi və Elm və Təhsil Nazirliyi;
• QHT-lər və media platformaları.

Eyni zamanda, hər ilin sonunda icraçı qurumlar proqram çərçivəsində görülmüş işlər barədə hesabat təqdim etməli və həmin hesabat ictimaiyyət üçün əlçatan olmalıdır.

Müxtəlif ölkələrin uğurlu antikorrupsiya təcrübələri göstərir ki:

• Gürcüstan – polis və dövlət xidmətlərində şəffaflıq artımı;
• Estoniya – rəqəmsallaşma ilə korrupsiyanın minimuma endirilməsi;
• Sinqapur – sərt cəza mexanizmləri və siyasi iradə;
• Skandinaviya ölkələri – ictimai etimad və etik idarəetmə modeli;

Azərbaycan da bu nümunələrdən bəhrələnərək özünəməxsus model formalaşdırır. "ASAN xidmət" və "DOST" mərkəzləri buna parlaq nümunədir.

• Kütləvi informasiya vasitələrinin bu sahədə daha aktiv iştirakı;
• Elektron resursların bölgələrdə əlçatanlığının artırılması;
• Antikorrupsiya təhsilinin məktəb proqramlarına salınması;
• Dövlət orqanlarının ictimaiyyətlə əlaqələrinin artırılması.
•  

Azərbaycan Respublikasında korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində aparılan işlər və həyata keçirilən islahatlar göstərir ki, dövlət bu problemi ciddiliklə nəzərə alır və davamlı tədbirlər həyata keçirir. 3199 nömrəli sərəncam və ona əsaslanan 2022–2026-cı illər üzrə Milli Fəaliyyət Planı, hüquqi, inzibati və ictimai resursların səfərbər olunması baxımından mühüm sənəddir. Bu sənəd təkcə bugünkü korrupsiya halları ilə mübarizə aparmır, həm də gələcək nəsillərə korrupsiyasız bir idarəçilik mədəniyyəti miras qoymaq məqsədi daşıyır.

Beləliklə, bu proqramın uğurlu icrası Azərbaycanı daha ədalətli, şəffaf və davamlı inkişaf yolunda irəlilədən bir modelə çevirəcəkdir.